De verloren bloem van de sjamaan

Een ongelooflijke reis van de Andes naar het Amazonegebied

Auteur Davide Morosinotto noemt zijn lijvige boeken Het mysterieuze horloge van Walker & Dawn, Twee fonkelrode sterren in de blinkend witte sneeuw en De verloren bloem van de sjamaan een bizarre trilogie. Ook al staan ze los van elkaar, er zijn inderdaad enkele treffende gelijkenissen: jonge, dappere kinderen beleven ongelooflijke avonturen in vroegere tijden, door henzelf vlot en helder in de ik-vorm verteld en verfraaid met een opmerkelijke grafische vormgeving. In dit boek neemt hij ons mee naar de Andes en het Amazonegebied in Peru in het jaar 1986.

De 12-jarige Laila heeft juveniele NCL, een ongeneeslijke neurologische aandoening waardoor ze blind en dement zal worden en jong zal sterven. In het ziekenhuis ontmoet ze de weesjongen El Rato, met wie ze ondanks hun totaal verschillende achtergronden vriendschap sluit. Hun innige band vormt het stevige fundament in dit verhaal want "zij opende de wereld voor hem en hij zorgde ervoor dat haar wereld veilig bleef." In de bibliotheek vinden ze per toeval het dagboek van een dokter die stellig geloofde dat de geneeskrachtige 'Verloren Bloem van de Sjamaan van het dorp K.' haar ziekte kan behandelen. Deze bloem geeft Laila hoop - ook al heeft niemand haar ooit gevonden. En dus begint het tweetal aan een lange en gevaarlijke reis door Peru op zoek naar dit in hun ogen miraculeuze medicijn. Hun avontuurlijke tocht kunnen we via met de hand getekende topografische kaarten, knappe beeldende typografie en precieze beschrijvingen op de voet volgen.

Is hun ongelooflijke reis ook geloofwaardig te noemen? Rationele lezers menen mogelijk van niet, maar in se doet deze vraag er niet toe. Want vanaf de eerste bladzijde is een hogere, metafysische dimensie aanwezig. Laila stelt zelf vast dat er een 'lichtgevende hulplijn' is "die er bijna op magische wijze voor zorgde dat ik alle hindernissen overwon, al leken ze nog zo onmogelijk." Anders gezegd, de zichtbare wereld is doordrongen met onzichtbare krachten die het leven van de levenden sturen en beïnvloeden. Dat is de kern van het sjamanisme dat hier een essentiële rol speelt. Tal van sjamanistische elementen worden in verhaal en vormgeving verweven, zoals de donkere pagina's als andere dimensie, het krachtdier voor elk personage-verteller alsook de beschermgeesten en de schaal met keien (dat ook naar de vertellers verwijst) bij elk nieuw hoofdstuk. Blijft wel de vraag hoeveel de lezers van dit alles zullen oppikken want niet alle elementen (bv. de spirituele betekenis van de krachtdieren) werden even goed uitgewerkt. 

Het is verleidelijk om dit verhaal ook als een reflectie over leven en dood, over onze eigen sterfelijkheid en lotsbestemming te duiden. Dat was alvast niet de expliciete bedoeling van de auteur, zo blijkt uit dit interview. Jongeren zullen dit boek wellicht ook anders lezen dan volwassenen met meer levenservaring. Toch zijn er enkele mooie overpeinzingen, zoals "het lot kun je niet verslaan, maar het kan wel worden gekozen." De mens kan zijn lot dan niet veranderen, hij kan wel kiezen hoe ermee om te gaan. Bij uitbreiding geldt dit voor elke situatie tout court. Deze keuze hebben en dat tenvolle beseffen betekent echt vrij zijn, en dat is een groot geschenk. Laila heeft deze boodschap goed begrepen. Ook El Rato is als mens gegroeid. Helaas gaan hun inzichten enigszins verloren tussen de plooien van het verhaal en vooral van het happy end dat Morosinotto voor zo goed als iedereen in petto heeft. Laila's sterke verhaal verliest hierdoor duidelijk aan kracht en dat is echt jammer. Want haar verhaal moét verteld worden om haar herinnering levend te houden, en dat is dan wel weer een originele insteek voor een einde dat in haar geval niet mooier kan gemaakt worden. 

Morosinotto is via het wetenschappelijk onderzoek van zijn vrouw vertrouwd met juveniele NCL. De symptomen en gevolgen van Laila's zeldzame aandoening worden op indringende wijze in beeld gebracht. Zo stelt hij de impact van haar epileptische aanval in een EEG voor en haar beperkte zicht als kijken door twee WC-rolletjes. Door El Rato's ontwapende persoonlijkheid wordt het thema evenwel nooit te zwaar. Ook haar verwerkingsproces wordt geloofwaardig beschreven en uitgebeeld. Toch missen de personages op bepaalde momenten diepgang, onder meer tijdens hun ontvoering en de eerste moeilijke nacht in de jungle. Op dat moment primeert bij de auteur het avontuur. In die reeks avonturen had hij trouwens gerust wat kunnen schrappen. Dat had hij ook bij de negen vertellers kunnen doen, op die manier zou Laila's verhaal nog meer centraal staan. (Al zou je ook kunnen opperen dat tal van mensen aan iemands levensverhaal meeschrijven, maar zelfs dan blijft het wringen.)

Het blijkt een beetje de teneur van dit boek: knappe invalshoeken die worden afgewisseld met minder overtuigende elementen. Is dit dan een goed boek? Ja, natuurlijk wel, al blijft het gevoel dat er nog meer in zat.