De laatste mens

XR_935 kwam 12 jaar geleden online in een wereld waar 30 jaar geleden de laatste mens verdween. In een volledig gestructureerde en afgelijnde wereld groeit hij op. Elke dag start en eindigt in een vast stramien. Hij ziet wel nog de overblijfselen van wat ooit de mensenwereld is geweest, maar vindt het net als de andere robots goed dat er geen destructieve mensen meer zijn. Dit wordt herhaaldelijk meegegeven aan iedereen: het slechte, destructieve van de mensen tegenover het goede van de robotwereld. Maar op een dag verandert alles, echt alles. De dag dat hij samen met zijn teamgenoten – de reus Ceeron en de kleine op rupsbanden voortbewegende Skd – een mensenkind ontmoet. Emma is even oud als  XR-935. Ze leefde samen met haar ouders en andere mensen in een ondergrondse bunker. Emma hoopt, aan de hand van een landkaart, een plek te vinden waar ze veilig kan zijn. De drie robots overwinnen hun geprogrammeerde instructie om levende wezens te rapporteren en besluiten Emma te helpen. Hierdoor overtreden ze alle regels van hun wereld. Uiteindelijk zal blijken dat de gezamenlijke zoektocht naar die veilige plek een enorme impact zal hebben op beide werelden: zowel op de digitale als op de emotioneel gedreven wereld.    

Het verhaal is een afspiegeling van onze actuele wereld. Enerzijds van mensen, jongeren, die wereldwijd op zoek zijn naar een veiligere, betere plek om te leven en de vooroordelen dat dit met zich meebrengt. Anderzijds toont het ook de doorgedreven digitalisering en robotisering van onze leefwereld. Het boek brengt mooi de regeervorm dictatuur in beeld die gebaseerd is op angst, repressie, standaardisering, het achterhouden van feiten en het verspreiden van fake news. Waar zal dit eindigen?

Lee Bacon heeft in die context een echte robotwereld geschapen. Al vanaf het begin zie je bijvoorbeeld dat robots binaire getallen gebruiken. Op pagina 13 krijg je een overzicht van hoe te tellen in een tweetallig stelsel. En elk hoofdstuk is binair genummerd. Tot pagina 32 schetst hij een harmonisch beeld van een wereld geregeerd door Pres1dent. Net zoals bij de mensen heeft XR_935 ouders, leert hij digitaal en wordt hij klaargestoomd om net als de anderen bij te dragen tot het welzijn van zijn maatschappij. Hij zal meehelpen op de zonneboerderij en zonnepanelen onderhouden. En plots verandert het ideaalbeeld van XR_935. Door een (letterlijk en figuurlijk) verketterd wezen te ontmoeten moet en kan hij zijn vooroordelen en programmatie stilaan bevragen en aanpassen.   

Het is een bizar verhaal en in feite zeer realistisch geschreven. Angst, spanning, zelfreflectie en zelfs een pandemische ziekte komen aan bod. Vanaf het moment dat Emma in het verhaal komt wordt het een road movie wanneer de vier samen de wereld intrekken. Het verhaal is een standaard goed-en-kwaad-verhaal en uiteindelijk zal het goede overwinnen. Hier is het fijne dat beide werelden door vallen en opstaan naar elkaar toegroeien en op het einde van het boek harmonieus samenleven.    

Het boek leest vlot door een gebalanceerde bladspiegel en de tekst is niet monotoon, maar wordt regelmatig uitvergroot door emoji's (de taal die Skd gebruikt), en het gebruik van hoofdletters of vetgedrukte tekstblokken. Er is een vlotte afwisseling van spannende momenten – zoals wanneer de vier vrienden worden opgejaagd in een oud treinstation – met harmonische momenten.

Eenmaal je aan het boek begint, 'zoef' je door naar het einde en kan je het met een heerlijke glimlach dichtdoen.