Niet welkom

Volgend jaar wordt herdacht dat de eerste wereldoorlog honderd jaar geleden begon. 'Niet welkom' is een geschikt boek om in een derde graad basisonderwijs te gebruiken bij een project daaromtrent. Het boek bekijkt de oorlog door de ogen van de elfjarige Rik. De vader van Rik is hoofdonderwijzer in Brasschaat en wordt bij het uitbreken van de oorlog opgeroepen als ambulancier. Moeder en de twee kinderen wonen bij de grootouders, maar ze moeten vluchten omwille van de nabijheid van een kazerne en de haven van Antwerpen. De kinderen worden zo weinig mogelijk deelgenoot gemaakt van de zorgen en de angsten van de ouders. De hele familie - grootmoeder, tantes en nonkels - vlucht naar het noorden, richting het neutrale Nederland. Nichtje Alice is een leeftijdsgenote en een perfect maatje voor Rik. Eerst logeren ze twee nachten bij tante Paulien op de boerderij ten noorden van Antwerpen en trekken dan verder naar Nederland. Daar zijn ze allesbehalve welkom. Uiteindelijk vinden ze een slaapplaats in het atelier van een schrijnwerker. Na de val van Antwerpen en het terugtrekken van het leger achter de IJzerlinies keren ze zo vlug als mogelijk terug naar huis. En dan begint een vier jaar lange bezetting door de Duitsers. En evenlang wachten op de terugkeer van vader. De scholen blijven dicht, er wordt gesmokkeld en voor voedsel worden woekerprijzen gevraagd. Bovendien worden de mensen verplicht een Duitse soldaat onderdak te geven. Brieven schrijven is moeilijk en ze worden gecensureerd door de bezetter. Er ontstaat een netwerk van koeriers die brieven via Nederland naar en van het front brengen. De mensen zijn vindingrijk en trachten de voortdurende controles en de beperkingen van de Duitsers te omzeilen. Maar de oorlog blijft duren. Als de scholen uiteindelijk toch weer opengaan, neemt de mama van Rik de plaats van haar man in om te verhinderen dat er een nieuwe onderwijzer aangesteld wordt. Als de Duitse soldaten in opstand komen tegen hun keizer weten de Belgen dat de oorlog op zijn eind loopt. Even wordt er melding van gemaakt dat ook de Vlaamse soldaten in opstand kwamen tegen de eentalig Franstalige legerleiding. De oorlog is voorbij en de eerste soldaten komen naar huis. Ook de lijsten met de gesneuvelden raken bekend. De papa van Rik laat lang op zich wachten en het duurt lang eer ze nieuws krijgen. Dan mag soldaat 13.381 een week met verlof komen, maar daarna moet hij terug om de gewonden verder te verzorgen. Het is februari 1919 eer hij voorgoed naar huis mag. Mama, opa, Rik en Alice gaan hem afhalen en dan is het echt kermis. Rik wil ook ambulancier worden als het nog eens oorlog wordt. "Denk je soms dat het ooit nog oorlog wordt? Zo dom zijn de mensen niet", besluit papa. Een heel mooi einde, helaas weten we ondertussen beter!
Het is een toegankelijk boek dat vooral het lot van de thuisblijvers en de vluchtelingen belicht. Voor de kinderen is de oorlog spannend en een lange vakantie is leuk. Het boek bestaat uit korte hoofdstukken, wat het zeer leesbaar en overzichtelijk maakt. Op p. 33 maken ze zich klaar om een tweede nacht bij tante Paulien te slapen en dan vraagt tante Bertha waar ze zullen slapen. Dat lijkt me een overbodige vraag. Op p. 73 en 117 staan drukfouten: toe = toen en Rosalie stap = stapt. Verder is het een interessant boek, ook al omdat het nu eens niet over het front als dusdanig gaat maar over de impact van de oorlog op het dagelijks leven van de burgers.