In de voorste linie

Vriendschap in tijden van oorlog

Wat als vrouwen hadden meegevochten in de Tweede Wereldoorlog? Vanuit deze vraag schreef Michael Grant een alternatieve geschiedenis van die oorlog. Dat doet hij vanuit het standpunt van drie fictieve, vrouwelijke soldaten. Rio is fysiek de sterkste, ze ziet eruit als een struise boerendochter, ze neemt dienst voor haar gesneuvelde zus en ook wel omdat ze haar beklemmende woonplaats wil ontvluchten. Frangie is een doortastende, zwarte vrouw voor wie het leger de enige manier is om haar droom - arts worden - waar te maken. De Joodse Rainy ten slotte is de intelligentste. Zij wil als lid van de inlichtingendienst alles doen om Hitler ten val te brengen. Geen van drieën had verwacht ook echt aan het front terecht te komen, maar dat gebeurt toch en zo ontmoeten ze elkaar in de hitte van de Tunesische woestijn, waar ze nauwelijks aan de dood ontsnappen in de Slag om de Kasserine-pas.

Het verhaal komt traag op dreef, de auteur besteedt erg veel aandacht aan de voorgeschiedenis en de opleiding van de drie hoofdpersonages. Daardoor begrijp je hun motieven wel beter, maar het is voor de lezer wel doorbijten. De auteur legt daarbij uitvoerig de gevoelens en gedachten van de drie vrouwen bloot, wat zeker een sterke kant is van de roman, al is de verwoording geregeld nodeloos opgefokt. Wat het boek ook rijker maakt, zijn de thema’s racisme, seksisme en antisemitisme. Die kunnen de jonge lezers aan het denken zetten, ook al blijft de benadering doorgaans oppervlakkig. Het is ook goed dat de auteur er niet voor terugschrikt de gruwel van de oorlog in detail weer te geven. Die houding levert enkele van de indringendste fragmenten op. Positief is ook dat ze de Amerikanen niet zomaar als onoverwinnelijke helden neerzet. Integendeel, door te focussen op de nederlaag bij de Kassarine-pas, ondermijnt ze dat heldendom: "maar de moffen leerden ons wel een lesje dat we moesten leren: ze ramden de verwaandheid er bij ons uit."

De vertaling leest soms stroef, met storende tangconstructies en nodeloos complexe zinnen zoals in "Het is een erg dramatische uitspraak, die iets minder overtuigend wordt doordat Rainy ze in de achttien jaar van haar leven, die ze allemaal in ditzelfde appartement op de vierde verdieping heeft doorgebracht, al letterlijk bij honderden gelegenheden heeft gehoord – ook toen ze …" Doorgaans echter leest de tekst vlot, zodat je als lezer geboeid blijft.

Welk antwoord biedt de auteur uiteindelijk op zijn beginvraag. Door voor meerdere vertelstandpunten te kiezen, is dat antwoord genuanceerd. Tegelijk bleef ik op mijn honger zitten. De drie vrouwen houden zich wel erg goed staande in de mannenwereld als scherpschutter, gewetensvolle verpleegster en intelligente, dappere informante. Ondanks hun twijfels en angsten worden ze uiteindelijk te sterk geïdealiseerd. Hierdoor blijft de roman soms schipperen tussen oorlogsverhaal en meidenboek.