In de zomer van 1937, terwijl de oorlogsdreiging in Europa steeds reëler wordt, trekken drie Britse jongelui naar de Noordkaap om er een jaar te wonen en te werken in de koude wildernis van Spitsbergen. De grote uitdaging bestaat erin om er de lange wintermaanden, de periode van de lange duisternis, door te brengen, volledig afgesneden van de rest van wereld. Oorspronkelijk zou het gezelschap uit vijf leden bestaan, maar één van hen haakte af om familiale redenen en een tweede expeditielid brak tijdens de heenreis een been. Het groepje krijgt nog meer tegenslagen te verwerken. Het plaatsje Gruhuken waar ze hun kamp willen maken, lijkt niet zo geschikt als ze aanvankelijk dachten. De natuur is er ongerept en uitstekend geschikt voor biologische, geologische en meteorologische observaties, maar de plaats heeft iets sinisters. De Noorse schipper Eriksson die hen naar Gruhuken brengt, raadt hen ten stelligste af daar te verblijven, maar hij wil verder niets zeggen over de gevaren die hen daar te wachten staan.
Jack Miller, die meegaat als telegrafist, houdt gedurende de hele expeditie een persoonlijk dagboek bij en het is zijn stem die doorheen het boek klinkt. Jack is een nuchtere jongeman die deel wil nemen aan de avontuurlijke reis om te ontsnappen aan een luizenbestaan in Engeland. Zijn ouders zijn allebei gestorven en hij heeft nooit zijn studies fysica kunnen afmaken wegens geldgebrek. Hij houdt zich in leven dankzij een slecht betaald baantje in een papierverwerkend bedrijf, maar hij wil niets liever dan aan zijn armoedig bestaan ontsnappen. Toch aarzelt hij aanvankelijk om mee te gaan: de andere leden van het gezelschap zijn allemaal rijkeluiszoontjes met aristocratische manieren en Jack voelt zich in alle opzichten een buitenbeentje. Het is een gevoel dat hij nooit helemaal achter zich kan laten, ook niet wanneer hij zijn reisgenoten beter leert kennen en er tussen hem en de leider van de expeditie – Gus Balfour – een voorzichtige vriendschap ontstaat.
Dit alles zorgt ervoor dat Jacks dagboeknotities meer zijn dan het relaas van een spannend avontuur dat gaandeweg in een horrorverhaal verandert. Er is ruimte voor Jacks gevoelens en onzekerheden in verband met zijn positie in de groep. Jack is een nuchtere kerel die zich niet laat meeslepen door bijgeloof en zich niet zomaar van zijn stuk laat brengen door vreemde verschijnselen. Hij probeert dan ook de beklemmende dreiging die Gruhuken soms overvalt en die bijzonder goed wordt aangevoeld door hun span poolhonden, te rationaliseren en weg te duwen. De lezer twijfelt mee met hem en stelt tegelijk vast dat er wel degelijk onverklaarbare dingen gebeuren. Wanneer Jack uiteindelijk voor zichzelf kan toegeven dat het spookt in Gruhuken is die lezer dan ook helemaal klaar om hem in zijn overtuiging te volgen.
Een beetje vreemd wel is de manier waarop het hele verhaal wordt gepresenteerd als een flashback. Algie Carlisle, één van de expeditieleden, antwoordt in 1947 (tien jaar na de reis dus) op een brief van ene doctor Murchinson die werkt aan een boek over fobische aandoeningen en die met het oog daarop geïnteresseerd is in Jacks dagboek. Algie antwoordt hem dat het dagboek er niet meer is en dat hij er Jack niet kan naar vragen. Meteen daarop volgt dan toch het relaas van Jack Miller en dat loopt ook door tot tien jaar na het noordpoolavontuur. Op een van de laatste pagina’s vermeldt Jack dat hij het dagboek uit de tijd van Gruhuken nog steeds heeft, maar dat hij het nooit meer heeft opengeslagen en niet van plan is om dat ooit nog te doen. Dat het dagboek dan toch het hoofdbestanddeel van het boek vormt en wordt voorafgegaan door Carlisles brief, komt ietwat gekunsteld over.
Volgens de achterflap is 'De geest van Gruhuken' de eerste roman die Michelle Paver voor volwassenen schreef. Waarom deze roman niet voor jongeren bestemd zou zijn, is niet geheel duidelijk. Of zou dit te maken hebben met de gruwel van Gruhuken die men niet geschikt acht voor een jeugdig publiek? Lezers vanaf een jaar of dertien zullen de spanning en huiver die het verhaal opwekt, wel correct weten te plaatsen en zich met graagte laten meeslepen door Jack Millers wedervaren.